 |
บัณฑิตพระร่วง
เนื้อหาสุภาษิต
๐ ปางสมเด็จพระร่วงเจ้า เผาแผ่นภพสุโขทัย มลักเห็นในอนาคต จึงเผยพจน์ประภาษ เป็นอนุศาสนกถา สอนคณานรชน ทั่วธราดลพึงเพียร เรียนอำรุงผดุงอาตม์ อย่าเคลื่อนคลาดคลาถ้อย เมื่อน้อยให้เรียนวิชา ให้หาสินเมื่อใหญ่ อย่าใฝ่เอาทรัพย์ท่าน อย่าริร่านแก่ความ ประพฤติตามบูรพ์ระบอบ เอาแต่ชอบเสียผิด อย่ากอบกิจเป็นพาล อย่าอวดหาญแก่เพื่อน เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า หน้าศึกอย่าวางใจ ไปเรือนท่านอย่านั่งนาน การเรือนตนเร่งคิด อย่านั่งชิดผู้ใหญ่ อย่าใฝ่สูงให้พ้นศักดิ์ ที่รักอย่าดูถูก ปลูกไมตรีอย่ารู้ร้าง สร้างกุศลอย่ารู้โรย อย่าโดยคำคนพลอด เข็นเรือทอดกลางถนน เป็นคนอย่าทำใหญ่ ข้าคนไพร่อย่าไฟฟูน คบขุนนางอย่าโหด โทษตนผิดรำพึง อย่าคนึงถึงโทษท่าน หว่านพืชจักเอาผล เลี้ยงคนจักกินแรง อย่าขัดแข็งผู้ใหญ่ อย่าใฝ่ตนให้เกิน เดิรทางอย่าเดิรเปลี่ยว น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ ที่ซุ้มเสือจงประหยัด เร่งระมัดฟืนไฟ ตนเป็นไทยอย่าคบทาษ อย่าประมาทท่านผู้ดี มีสินอย่าอวดมั่ง ผู้เฒ่าสั่งจงจำความ ที่ขวากหนามอย่าเสียเกือก ทำรั้วเรือกไว้กับตน คนรักอย่าวางใจ มีที่ภัยจงหลีก ปลึกตนไปโดยด่วน ได้ส่วนอย่ามักมาก อย่ามีปากว่าคน รักตนกว่ารักทรัพย์ อย่าได้รับของเข็ญ ผิวะเห็นงามอย่าปอง ของฝากท่านอย่ารับ ที่ทับจงมีไฟ ที่ไปจงมีเพื่อน ทางแถวเถื่อนไคลคลา ครูบาสอนอย่าโกรธ โทษตนผิดพึงรู้ สู้เสียสินอย่าเสียศักดิ์ ภักดีอย่ารู้เครียด อย่าเบียดเสียดแก่มิตร ที่ผิดช่อยเตือนตอบ ที่ชอบช่วยยกยอ อย่าขอของรักมิตร ชอบชิดมักจางจาก พบศัตรูปากปราศรัย ความในอย่าไขเขา อย่ามัวเมาเนืองนิจ คิดตรองตรึกทุกเมื่อ พึงฝันเผื่อต่อญาติ จงรู้ที่คลาดที่หาญ คนพาลอย่าพาลผิด อย่าผูกมิตรไมตรี เมื่อพาทีพึงตอบ จงนบนอบผู้ใหญ่ ช้างไล่แล่นเลี่ยงหลบ สุวานขบอย่าขบตอบ อย่ากอบจิตริษยา เจรจาตามคดี อย่าปลุกผีกลางคลอง อย่าปองเรียนอาถรรพ์ พลันฉิบหายวายม้วน อย่ายลเยี่ยงถ้วยแตกมิติด จงยลสำฤทธิ์แตกมิเสีย ลูกเมียอย่าวางใจ ภายในอย่านำออก ภายนอกอย่านำเข้า อาสาเจ้าจนตัวตาย อาสานายจงพอแรง ของแพงอย่ามักกิน อย่ายินคำคนโลภ โอบอ้อมเอาใจคน อย่ายลเหตุแต่ไกล ท่านไทอย่าหมายโทษ คนโหดให้เอ็นดู ยอครูยอต่อหน้า ยอข้าเมื่อแล้วกิจ ยอมิตรเมื่อลับหลัง ลูกเมียยังอย่าสรรเสริญ เยียวสะเทินจะอดสู อย่าชังครูชังมิตร ผิดอย่าเอาเอาแต่ชอบ นอบตนต่อผู้เฒ่า เข้าออกอย่าวางใจ ระวังระไวหน้าหลัง เยียวผู้ชังอย่าคอยโทษ อย่ากริ้วโกรธเนืองนิจ ผิวผิดปลิดไปพล้าง ข้างตนไว้อาวุธ เครื่องสรรพยุทธอย่าวางจิต คิดทุกข์ในสงสาร อย่าทำการที่ผิด คิดขวนขวายที่ชอบ ได้ตอบอย่าเสียคำ คนขำอย่าร่วมรัก พรรคพวกพึงทำนุก ปลูกเอาแรงทั่วตน ยอเยี่ยงไก่นกกระทา พาลูกหลานหากิน ระบือระบิลอย่าฟังคำ การทำอย่าด่วนได้ อย่าใช้คนบังบด ทดแทนคุณท่านเมื่อยาก ฝากของรักจงพอใจ เฝ้าท้าวไทอย่าทนง ภักดีจงอย่าเกียจ เจ้าเคียดอย่าเกียดตอบ นอบนบใจใสสุทธิ์ อย่าขุดคนด้วยปาก อย่าถากคนด้วยตา อย่าพาผิดด้วยหู อย่าเลียนครูเตียนด่า อย่าริเจรจาคำคด คนทรยศอย่าเชื่อ อย่าแผ่เผื่อความผิด อย่าผูกมิตรคนจร ท่านสอนอย่าสอนตอบ ความชอบจำใส่ใจ ระวังระไวที่ไปมา เมตตาตอบต่อมิตร คิดแล้วจึงเจรจา อย่านินทาผู้อื่น อย่าตื่นยอยกตน คนจนอย่าดูถูก ปลูกไมตรีทั่วชน ตระกูลตนจงคำนับ อย่าจับลิ้นแก่คน ท่านรักตนจงรักตอบ ท่านนอบตนจงนอบแทน ความแหนให้ประหยัด เผ่ากษัตริย์เพลิงงู อย่าดูถูกว่าน้อย หิ่งห้อยอย่าแข่งไฟ อย่าปองภัยแก่ท้าว อย่ามักท้าวพลันแตก อย่าเข้าแบกงาช้าง อย่าออกก้างขุนนาง ปางมิชอบท่านช่วย ปางป่วยท่านชิงชัง ผิวะบังบังจงลับ ผิวะจับจับจงมั่น ผิวะคั้นคั้นจนตาย ผิวะหมายหมายจงแก้ ผิวะแก้แก้จงกระจ่าง อย่ารักห่างกว่าชิด คิดข้างหนักอย่าเบา อย่าถือเอาตื้นกว่าลึก เมื่อเข้าศึกระวังตน เป็นคนเรียนความรู้ จงยิ่งผู้มีศักดิ์ อย่ามักง่ายมิดี อย่าตีงูให้กา อย่าตีปลาหน้าไซ ใจอย่าเบาจงหนัก อย่าตีสุนัขห้ามเห่า ข้าเก่าร้ายอดเอา อย่ารักเผ้ากว่าผม อย่ารักลมกว่าน้ำ อย่ารักถ้ำกว่าเรือน อย่ารักเดือนกว่าตะวัน สุขสิ่งสรรพ์โอวาท ผู้เป็นปราชญ์พึงสดับ ตรับริตรองปฎิบัติ โดยอรรถอันถ่องถ้วน แถลงเลศเหตุเลิศล้วน เลิศอ้างทางธรรมแลนาฯ
๐ บัณ เจิดจำแนกแจ้ง พิศดาร ความแฮ
ฑิต ยุบลบรรหาร เหตุไว้
พระ ปิ่นนคราสถาน อุดรสุข ไทนา
ร่วง ราชนามนี้ได้ กล่าวถ้อยคำสอนฯ
(โปรดติดตามตอนต่อไป)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น